Rouw wordt vaak gelinkt aan de dood. Niet heel gek natuurlijk. Maar wist u dat het ook goed mogelijk is om te rouwen als iemand nog in leven is? Zo komt rouw in de palliatieve fase vaak voor. Patiënten kunnen tijdens het ziek zijn rouwen om het verlies aan gezondheid. Maar ook de naasten ervaren rouw in de palliatieve fase. Het roept namelijk veel emoties op als u ziet dat de gezondheid van iemand die zo dichtbij u staat achteruit gaat. Hierdoor kan het rouwproces al bij leven beginnen.
Rouw in de palliatieve fase
Rouwen om iemand die er nog is wordt ook wel eens anticiperende rouw genoemd. Helaas wordt deze vorm van rouw nog te weinig belicht. De verbinding van rouw met de dood zorgt ervoor dat wij ons soms schuldig voelen als we symptomen van rouw ervaren zonder dat er iemand is overleden. Onterecht, want het is volkomen begrijpelijk dat u verdrietig bent wanneer u bij leven beetje bij beetje afscheid moet nemen van de persoon zoals u die kende en wanneer u hem of haar ziet lijden. Er komen naar mate het proces vordert steeds meer verliezen die u moet verwerken.
Hoe kan rouw zich uiten (in de palliatieve fase)?
Onder rouw worden alle reacties op verlies verstaan, ook op aanstaand verlies. Deze reacties kunnen zich uiten op lichamelijk, emotioneel, cognitief (met uw verstand), gedragsmatig (manier van doen) en/of spiritueel vlak:
- Lichamelijk: hoofdpijn, buikpijn, duizeligheid, pijn op de borst, vatbaarheid voor ziekte, verlies van eetlust, gewichtsverlies of -toename, slaapproblemen, energiegebrek, vermoeidheid en uitputting.
- Emotioneel: somberheid, verdriet, wanhoop, onrust, stress, angst, schuld, spijt, boosheid, minder interesse in de omgeving, geen plezier meer ervaren, verlangen naar de overledene en eenzaamheid.
- Cognitief (met uw verstand): bijvoorbeeld het voortdurend denken aan de overledene, het verlies en de betekenis van wat er is gebeurd. Of het overlijden als onwerkelijk ervaren, een laag zelfbeeld hebben, het maken van zelfverwijten, denken aan dood willen zijn, geheugen- en concentratieproblemen.
- Gedragsmatig (manier van doen): rusteloosheid, lusteloosheid, neerslachtig, overactiviteit, zoekgedrag, huilen en sociaal terugtrekgedrag.
- Spiritueel: ‘waaromvragen’ en zingevingsvragen, vragen aan/over God of de eigen (on)waardigheid.
Tips bij rouw in de palliatieve fase
U weet nu dat rouw in de palliatieve fase vaak voorkomt en dus absoluut niet gek is. Onderstaande tips kunnen u helpen:
- Praat over uw gevoelens met familie, en / of vrienden. Als u het gevoel heeft dat dit niet werkt kunt u ook contact zoeken met hulpverleners;
- Maak indien mogelijk nu en dan tijd voor uzelf vrij. Verdeel zorgtaken voor de zieke met naaste familieleden en / of vrienden. Indien dit niet mogelijk is, kunt u dit bespreken met de thuiszorg. Als deze nog niet zijn ingeschakeld kunt u dit overleggen met de huisarts van de patiënt;
- Ga op zoek naar ontspanning. Dit kan in kleine dingen zitten. Even een tijdschrift lezen, een film of serie kijken tijdens rustmomenten, een stukje wandelen etc.;
- Stel uw omgeving ervan op de hoogte wanneer u zich eenzaam voelt en behoefte heeft aan gezelschap of afleiding. Dit hoeft geen vullende middag te zijn, maar gewoon een belletje met iemand kan al wat afleiding geven en u minder eenzaam doen voelen;
- Neem contact op met uw huisarts als u klachten heeft als neerslachtigheid en angst of doodop bent, maar niet kunt slapen;
- Accepteer uw gevoelens;
- Probeer u waar het kan te richten op positieve zaken, zoals op wat nog wél mogelijk is, of op dingen waar u zelf plezier aan beleeft: muziek luisteren, wandelen, sporten of lezen.
Een fijne laatste periode
Probeer ondanks alle moeilijke momenten en het levend verlies, toch te genieten van kleine dingen. Zoals het nu nog samen zijn. Het nog kunnen lachen op momenten dat uw zieke dierbare geen pijn heeft. Probeer er met jullie wensen en mogelijkheden een fijne laatste periode van te maken. Doe wat jullie fijn vinden en waar jullie een goed gevoel bij hebben. Zeker een fijne laatste periode kan bijdragen aan een positieve kijk op een mooi en goed afscheid.
