Net als volwassen rouwen kinderen ook na een overlijden. Echter wijkt rouw bij kinderen op een aantal punten af van het rouwproces bij volwassenen. Dit heeft te maken met het feit dat het denkproces van kinderen tot en met twaalf jaar nog niet volledig is ontwikkeld. Het is dan ook belangrijk kinderen bij rouwen te ondersteunen. Dit is vooral van belang omdat de manier waarop het rouwproces verloopt, bepalend kan zijn voor de rest van zijn of haar leven.
Hoe uit verdriet na verlies zich bij een kind?
Rouw bij kinderen is vaak zichtbaar via het gedrag. Dit komt omdat zij vaak niet weten hoe ze met deze gevoelens van rouw en verdriet om moeten gaan. De volgende vormen van gedrag kunnen opvallend zijn:
- Agressie
- Boosheid
- Ontkenning
- Concentratieproblemen
- Onrust
- Stil en opvallend lief; zoekend naar aandacht
Elk kind heeft zijn eigen manier van gevoelens uiten. Toch zijn er wel vormen van gedrag en gevoelens die vaak voorkomen. Hoe deze gevoelens dan weer geuit worden, is weer heel persoonlijk en per kind verschillend. Ook rouwen kinderen niet continu. Het rouwen gaat op en af. Een kind kan plotseling overdonderd worden door verdriet, maar het moment daarna weer vrolijk naar buiten rennen om te gaan spelen.
Rouw bij kinderen komt soms pas later
Volwassenen gaan vaak rouwen na de uitvaart. Ze zijn druk geweest met en rond de uitvaart en hierna start het rouwproces. U heeft eerder al kunnen lezen, dat u de kinderen kunt meenemen naar de uitvaart. Dit is zelfs vaak ook goed voor het rouwproces. Maar het rouwen start soms niet altijd direct na het verlies of na de uitvaart bij een kind.
Jonge kinderen gaan vaak pas rouwen als de situatie weer als ‘veilig’ gezien wordt. Denk bijvoorbeeld aan een peuter die zijn moeder verliest. Het eerste jaar gedraagt hij zich misschien alsof er niks aan de hand is, terwijl daarna opeens slaapproblemen optreden en het kind misschien prikkelbaar gedrag gaat vertonen. Belangrijk als ouder is om in te zien dat het verdriet tijdelijk is weggestopt en dus in een later stadium naar boven komt. Vaak is extra hulp een prettige bijkomstigheid.
Belangrijk is om gehoor te geven aan dit verdriet. Het wegstoppen ervan kan tot ernstige problemen leiden, zoals een onverwerkt trauma bijvoorbeeld. Omdat kinderen per levensfase anders omgaan met verdriet, is het belangrijk om per leeftijd de verschillen in rouw en gedrag te herkennen. Zo kunt u hier als volwassene op in spelen. Hieronder vindt u de fases terug.
Peuters & kleuters
Peuters leven in een fantasiewereld en hebben nog geen besef van de dood en het feit dat dit definitief is. Woorden als ‘nooit’ en ‘voor altijd’ zeggen hen eigenlijk nog niets. Als ze verdrietig zijn is dat omdat ze hun moeder op dat moment missen, niet omdat ze beseffen dat zij nooit meer terugkomt. Als volwassene is het belangrijk dat u hen laat voelen dat u er bent. Probeer eens door de ogen van het kind te kijken en beantwoord hun vragen. Eerlijkheid en openheid zijn hierbij belangrijk. Zo leren ze ook wat de dood inhoudt.
Kinderen van 7 tot 9 jaar
Kinderen in deze leeftijd begrijpen het wel, maar weten vaak niet hoe ze ermee om moeten gaan. Vanaf hun zevende levensjaar kunnen kinderen verbanden leggen tussen verschillende gebeurtenissen. Dit maakt ze kwetsbaar, angstig en vol verwarring. Ze begrijpen dat de dood definitief is, maar willen niet anders zijn dan de kinderen uit hun omgeving. Hierdoor kunnen ze  bepaalde gebeurtenissen gaan verzwijgen. Als volwassene kunt u hen helpen door rust en ruimte te creëren. Een plek waar ze zichzelf kunnen zijn en hun verdriet mogen uiten. Laat ze met rust wanneer zij met hun vriendjes zijn, maar open bijvoorbeeld een gesprek als jullie thuis op de bank zitten.
Kinderen van 10 tot 12 jaar
Enerzijds krijgen kinderen in deze leeftijdsgroep een bepaalde onafhankelijkheid, anderzijds zijn ze stiekem ook nog afhankelijk van hun ouders. Wanneer zij te maken krijgen met een sterfgeval, zullen ze behoefte hebben aan steun en troost. Toch kunnen ze de neiging hebben dit te verbloemen, omdat ze niet kinderachtig willen zijn. Dit kan zich uiten in prikkelbaar en moeilijk gedrag. Wat u ook vaak ziet in deze leeftijdsgroep is dat er steun wordt gezocht bij leeftijdsgenoten. Soms meer dan bij de ouders. Als volwassene is het belangrijk om te zorgen voor open communicatie. Geef ze het gevoel dat ze vragen mogen stellen en wees te allen tijde eerlijk.
Kinderen van 13 tot 18 jaar
In deze leeftijdsfase is het besef eigenlijk het grootste. Daarnaast is dit ook de fase waarin het ‘puberen’ begint, wat sowieso al een heftige periode is. De kinderen uit deze groep maken zich langzaam los van familie en willen onafhankelijk zijn. Ze gaan experimenteren en richten zich veel op hun vrienden. Als ze te maken krijgen met een overlijden, kan dit ongelofelijk lastig zijn. Ze willen graag troost, maar ook onafhankelijk zijn. Daarnaast voelen ze zich vaak verantwoordelijk voor andere gezinsleden, waardoor ze zichzelf soms vergeten. Als volwassene is het belangrijk om deze persoon niet te vergeten, aangezien hij of zij dit vaak indirect zelf wel doet. Praten is het beste wat u kunt doen, ook al is hier soms wat hulp van buitenaf voor nodig.
Een kind met rouw helpen
U kunt kinderen die rouwen op verschillende manieren helpen:
- Als u zelf heel veel verdriet heeft, is het vaak lastig om het verdriet van uw eigen kind er ook nog bij te hebben. Denk dan eens na over hulp van buitenaf en praat hierover met uw kind. U kunt hier sowieso altijd voor terecht bij de huisarts, die u naar de juiste hulp kan doorverwijzen. Twee stichtingen die ook mogelijk hulp kunnen bieden zijn Stichting Achter de Regenboog & Stichting In de Wolken.
- Als er een familielid overlijdt is het kind niet alleen een geliefde kwijt, ook de tijdsbestedingen met hem of haar zijn er niet meer. Probeer deze momenten toch in stand te houden, door bijvoorbeeld een ander familielid in te schakelen waar het kind een goede band mee heeft.
- Ook een kind heeft emoties. Als hij of zij een keer driftig is, heb hier dan begrip voor, maar maak het wel bespreekbaar wanneer het ernstige vormen aanneemt.
- Geef ruimte aan herinneringen. Bekijk samen foto’s, knutsel samen een fotocollage in elkaar of kijk leuke filmpjes terug.
- Ga de dood niet uit de weg en praat erover. Want waarom praten we wel over de geboorte van een kindje, maar niet over de dood van een dierbare? Het leven is nou eenmaal een tijdlijn van leven en dood. Wanneer u uw kind vertelt hoe het leven in elkaar steekt, geeft hem / haar dat alleen maar de mogelijkheid om met de juiste kennis aan het volwassen leven te beginnen.
- U vindt hier verschillende boeken voor kinderen over rouwen en dood. Het zijn verschillende boeken passend bij verschillende leeftijden.
- Ook is er speelgoed dat kinderen helpt bij rouwen en ze leert over de dood. Hier schrijven wij binnenkort meer over, zodat u ook dit kunt terug vinden op onze website.
Foto: www.anitafotografie.nl
