“Verlies en verdriet gaat met mensen mee als een schaduw, gedurende hun hele verdere leven. Als ik rondwandel gaat mijn schaduw altijd met mij mee. Soms is mijn schaduw groot en soms is hij klein. Soms zie ik hem en soms zie ik hem niet. Soms ligt hij voor mij en soms ligt hij achter mij. Ik kan op een bepaald moment een hoek van een straat om slaan en ineens ligt mijn schaduw langgerekt voor mijn voeten en stapt overal met mij mee. Zo is het ook met het verdriet van mensen. Het gaat met hen mee als een schaduw door het leven. Mensen kunnen de hoek van het leven omslaan en ineens ligt de schaduw daar weer voor hun voeten”.
Een mooie uitleg van Manu Keirse tijdens de lezing “Helpen bij verlies en verdriet”, welke wij eind oktober bijwoonden. Wij hebben die avond goed geluisterd, ervaarden veel herkenning vanuit ons werk, maar ook op persoonlijk vlak en hebben ook weer geleerd.
Lezing van Manu Keirse – helpen bij verlies en verdriet
Wij zijn natuurlijk geen Manu Keirse en wij kunnen al helemaal niet zo goed en mooi overbrengen wat verlies en verdriet is en hoe u iemand bij verlies en verdriet kunt helpen. Maar wij kunnen wel in grote lijnen vertellen wat ons deze avond verteld is. Zo herkent u wellicht dingen en misschien kunt u iemand helpen in uw omgeving, die te maken heeft met rouw.
Rouwarbeid
Wat is verlies verwerken eigenlijk én hoe kunt u mensen daarbij helpen? Als het over verlies verwerken gaat, spreekt Manu Keirse over ‘rouwarbeid’. Verlies verwerken is eigenlijk arbeid verrichten, het is werken. Dit verklaart waarom mensen soms doodmoe kunnen zijn, niet vooruit kunnen en er niet toekomen iets aan te pakken als ze een verlies aan het verwerken zijn. Want rouwen is psychische en fysieke arbeid. Elke arbeid die wij te verrichten hebben, kunnen we opdelen in taken. Ook rouwarbeid is in te delen in taken. Dit zijn 4 taken die mensen door moeten om het verdriet te verwerken.
Vier taken bij rouwarbeid
Eerste taak
De eerste taak is de werkelijkheid van het verlies onder ogen zien. Dat is op zich een heel
moeilijke opdracht voor mensen. Als iemand komt te sterven, zeker als het om een onverwachts overlijden gaat, zit men altijd een beetje met het gevoel dat het niet waar is. En alsof het niet gebeurd kan zijn.
De eerste opdracht is dus de werkelijkheid van het verlies onder ogen te zien. Dat is heel moeilijk. Het gaat er niet alleen om dat men het gezegd heeft tegen anderen maar ook dat het is doorgedrongen. Je ziet vaak dat mensen de overledenen nog denken te zien of te horen. Dit is normaal gedrag voor normale en evenwichtige mensen. Vooral bij een onverwacht overlijden en vooral bij die mensen die geen kans hebben gekregen om afscheid te nemen van een overledene. Mensen helpen om afscheid te nemen, kan ontzettend belangrijk zijn om die werkelijkheid door te laten dringen. En daarnaast is het belangrijk een goede uitleg te geven aan mensen. Maar dwing mensen nooit tot iets.
Kinderen erbij betrekken
Het is ook belangrijk om kinderen te betrekken bij het hele gebeuren en ze de kans te geven om afscheid te nemen. Het is nodig aandacht te geven aan hun vragen én aan hun gevoelens en emoties. Ook hier geldt dat u ze nooit moet dwingen tot iets. Alle uitvaartbegeleiders van Eigen Stijl uitvaartzorg kunnen u hier uiteraard bij helpen en adviseren.
Tweede taak
De tweede taak is nog moeilijker dan de eerste taak. Dit is het ervaren van de pijn van het verlies.
U kunt geen verlies verwerken zonder pijn te ervaren. De pijn komt naar buiten in lichamelijke pijnscheuten die iemand bijna kunnen verscheuren. Het komt naar buiten in nachtmerries, in schuldgevoelens en in agressiviteit. Dit zijn allemaal normale reacties van evenwichtige mensen die bezig zijn met het verwerken van intens verdriet. Mensen kunnen een tijd lang die pijn proberen te ontlopen, maar de enige manier van verwerken is recht door de pijn heen te gaan. Wij zijn vaak onwennig als we geconfronteerd worden met intens verdriet van mensen. We zoeken dan allerlei mogelijkheden om mensen als het ware van het verdriet weg te leiden en het verdriet weg te nemen. Enkele voorbeelden hierbij zijn:
- Als ouders een kind verloren hebben zegt men: “Je bent nog jong, je kunt nog meer kinderen krijgen.”
- Iemand die zijn vader of moeder heeft begraven, hoort regelmatig: “Ach mooie leeftijd, je mag blij zijn dat je hem/haar zo lang hebt mogen houden.”
- Als iemand na een zwaar ongeval overlijdt, is een mogelijke reactie: “Wees blij dat hij niet is blijven leven, want hij zou toch zwaar gehandicapt geweest zijn.”
Op die manier proberen we als het ware dit verdriet en de pijn bij mensen weg te duwen. Daarmee helpen we ze niet. Pas op voor dit soort uitspraken!
Hoe kunt u mensen dan wèl helpen bij die tweede taak? Door de confrontatie met de pijn niet te
ontlopen en door de naam van de overledene te blijven uitspreken. Het is tevens belangrijk om
belangstellend aan mensen te vragen hoe het gaat en dan ook op antwoord te wachten. Mensen moeten hun gevoelens keer op keer kunnen en mogen uitspreken, zodat ze er geleidelijk vanaf komen.
Derde taak
De derde taak van de rouwarbeid is: zich aanpassen aan een wereld zonder die ander. Ook dit
is een moeilijke opdracht. Het verschilt van persoon tot persoon. Dat proces van zich aanpassen aan een omgeving zonder die ander is voor geen twee mensen hetzelfde. Rouw is als een vingerafdruk; voor iedereen herkenbaar, maar nooit helemaal hetzelfde. Hoe kunt u mensen helpen bij die derde taak? Door steeds opnieuw te luisteren naar hun verhaal, telkens weer opnieuw. U moet de mensen helpen, door ze hun verhaal te laten vertellen, zodat ze weer een eindje op weg komen. Dit vraagt heel veel geduld. En dit vraagt om af en toe ‘intense tijd’ te maken, niet lange tijd maar ‘intense tijd’ maken. En dat is wat mensen in onze huidige samenleving vaak missen; iemand die “intens tijd” kan maken om nog eens naar hun verhaal te luisteren.
Vierde taak
Ten slotte de vierde taak van de rouwarbeid; opnieuw leren houden van de mensen en opnieuw leren houden van het leven. En ook dit is een moeilijke opdracht. Er zijn mensen die denken dat ze niet meer mogen genieten van het leven of dat dit niet meer lukt. Het leven is als het ware gestopt op het moment van het sterfgeval. Of mensen durven niet meer te houden van iemand, omdat ze bang zijn die ook weer te verliezen. En dat ze dan weer die verschrikkelijke pijn door moeten. Eigenlijk is opnieuw leren houden van de mensen en het leven de vierde stap van de rouwarbeid.
Laatste dingen omtrent helpen bij verlies en verdriet
Vaak horen we de vraag: hoe lang duurt rouw? Dit verschilt echt van persoon tot persoon en verwerken heeft niets te maken met vergeten. Men zegt soms: “Nu ben je het zeker wel vergeten?” Hoe kan iemand ooit vergeten dat hij een vader of moeder heeft gehad? Hoe kan iemand ooit één van zijn kinderen vergeten? Verwerken heeft niets te maken met vergeten. Verdriet gaat met
mensen mee gedurende hun hele verdere leven, als een schaduw. Dat kon u al lezen bij de inleiding van dit verhaal. Dat betekent dat wij nu in grote lijnen hebben verteld over deze lezing.
Het boek Helpen bij verlies en verdriet
Als u meer hulp, informatie en praktische tips wilt, is het boek Helpen bij verlies en verdriet van Manu Keirse ook zeker een aanbeveling. Maar als het gaat om hoe u nabestaanden kunt helpen, is het antwoord eigenlijk vooral LUISTEREN. Luisteren is iets dat heel veel terugkomt in de uitleg van Manu Keirse. Een goed luisteraar is meestal ook een goed spreker. Als u goed luistert dan vindt u de juiste woorden en weet u ook wat u kunt doen voor mensen. Volgende maand zullen wij meer vertellen over de schuldgevoelens die boven kunnen komen tijdens rouw en verlies.
