Iedereen verwerkt het verlies van een dierbare op zijn eigen manier. Het zogenaamde rouwproces ziet er dus voor niemand geheel hetzelfde uit. Daarbij gedraagt iedereen zich hierbij ook anders. De ene trekt zich terug, de andere is het liefst onder de mensen en zet tijdens het rouwproces zijn werkzaamheden het liefst al weer zo snel mogelijk voort. Wel zijn er volgens de theorie van Elisabeth Kübler-Ross (een Zwisters-Amerikaans psychiater die in Amerika vooral beroemd is om haar werk rondom stervensbegeleiding) een aantal algemene fases van het rouwproces te onderscheiden. Ze zegt hierbij wel dat dit proces niet lineair is. Dat wil zeggen dat niet iedereen dit proces op dezelfde manier doorloopt. Zo slaat de een bijvoorbeeld een fase over en blijft de ander weer langer in een bepaalde fase hangen. In deze blog gaan wij hier wat dieper op in, zodat u wellicht ook wat herkenning ervaart.
De vijf fases van het rouwproces volgens Kübler-Ross:
Ontkenning
Hierbij wilt u de realiteit liever niet onder ogen zien. Dit is eigenlijk een natuurlijke vorm van zelfbescherming. In principe laten we niet meer binnen dan dat we aankunnen, waarbij het dus voor kan komen dat u bepaalde informatie simpelweg niet binnenlaat. Pas later laat u bepaalde emoties in uw eigen tempo toe.
Protest/boosheid
Als eenmaal tot iemand is doorgedrongen wat er daadwerkelijk gebeurd is, ontstaat er vaak een bepaalde boosheid. Want waarom overkomt u dit? Waar heeft u dit aan verdiend? De boosheid kan zich richten op diverse mensen, bijvoorbeeld op de hulpverleners die het slechte nieuws brachten of op de overledene zelf. In deze fase kan er veel onbegrip zijn vanuit de omgeving, omdat deze boosheid op hen onredelijk over kan komen.
Onderhandelen en vechten
In deze fase gaat het om onderhandelen. Als iemand doorheeft dat boosheid en protest niet helpen kan men proberen het verlies te verwerken door bepaalde doelstellingen te bepalen of beloftes te doen. Denk aan een marathon gaan lopen of aan stoppen met een slechte gewoonte. U belooft bijvoorbeeld iets te doen als u daar iets voor terug krijgt. De drijfveer in deze fase is vaak de hoop op herstel.
Verdriet en depressie
Wanneer iemand na verloop van tijd ontdekt dat ontkennen, boosheid en het gevecht aangaan niet helpen om het verlies écht te verwerken, volgt vaak teleurstelling of zelfs een depressie. Als de realiteit is doorgedrongen, zal de realiteit op een gegeven moment ook geaccepteerd moeten worden. Gevoelens als verdriet, spijt, angst, onzekerheid en schuld kunnen hierbij de overhand nemen. In een periode als deze kan het heel moeilijk zijn om de persoon die rouwt nog te bereiken. Iemand voelt zich machteloos en sluit zich vaak af voor contact. De oorzaak van een depressie is volgens Elisabeth Kübler-Ross vaak onderdrukte woede.
Aanvaarding
Hier gaat in de meeste gevallen een behoorlijke tijd aan vooraf. Er komt berusting en iemand zal de situatie los kunnen laten. Let op: loslaten is in dit geval niet hetzelfde als vergeten. Het gaat er vooral om dat u het een plekje kunt geven. Dat wil zeggen dat u langzaam weer door kunt gaan met uw eigen leven en u uw eigen leven beetje bij beetje weer weet in te richten zonder die ene dierbare persoon.
Zoals eerder gezegd doorloopt iedereen zijn eigen proces. Het hoeft dus ook niet zo te zijn dat u de bovenstaande vijf fases allemaal in deze volgorde doorloopt. Inmiddels zijn er naast de theorie van Kübler-Ross ook andere theorieën over rouwverwerking. Zo richt de Amerikaanse rouwdeskundige William Worden zich op de rouwende die een belangrijke andere verloren heeft. William Worden spreekt niet over rouwfasen maar over rouwtaken die een rouwende te doorlopen heeft. Hij onderscheidt 4 rouwtaken die bij voorkeur allemaal doorlopen worden, maar daarom niet in een vaste volgorde.
De vier rouwtaken
De vier rouwtaken waarover William Worden spreekt zijn als volgt:
- De eerste taak is het verlies onder ogen zien.
Het is alleszins nodig de realiteit onder ogen te zien, ook al kan en mag dit een tijd duren. Zonder dit besef kan het rouwproces niet beginnen. - De tweede rouwtaak is omgaan met de pijn van het verlies.
Dit is de enige manier om het verlies te verwerken: als u er in slaagt de pijn te dragen en verdragen. - De derde bestaat erin zich aan te passen aan een leefomgeving zonder de overledene.
Deze rouwtaak bestaat er in uw leven her in te richten na het verlies, de draad weer oppakken, hoe moeilijk dat ook is. - De laatste rouwtaak is het bewaren van de herinnering aan de overledene.
Hierin plaatsen de nabestaanden het overlijden in zijn juiste perspectief, en krijgen ze stilaan weer zin in het leven.
Ook deze vier rouwtaken zijn aspecten van het rouwproces en hebben geen vaste volgorde.
Wellicht helpen deze theorieën u een beetje bij uw rouwproces. Het zou kunnen dat u zich herkent in bepaalde fases van het rouwproces of de verschillende rouwtaken. Zo weet u dat het dus allemaal normaal is wat u voelt, meemaakt en hoe u handelt. Ook voor mensen die naast de persoon die rouwt staan, kan het herkennen van deze fases helpen om desbetreffende persoon beter te begrijpen en te ondersteunen.
